In ZOO Antwerpen word je niet alleen omringd door dieren maar ook door een rijke geschiedenis. De historische gebouwen zijn waardevol beschermd erfgoed en dragen bij tot het unieke karakter van de 19de eeuwse stadsdierentuin.
Vergeet tijdens je volgende bezoek dan ook niet goed om je heen te kijken, aangezien deze inspirerende plekken vaak meer te bieden hebben dan alleen maar dieren. Tijdreizen kan hier gewoon in openlucht.
De binnenkant van het Rundergebouw is niet toegankelijk voor publiek. Maar niet getreurd. Via dit filmpje flaneer je, net zoals de beau monde van weleer, doorheen de statige gang van dit bijzondere dierenverblijf.
Lees hier meer over onze erfgoedprojecten
Rundergebouw
In 1908 kreeg Emile Thielens, huisarchitect van de Antwerpse ZOO, de opdracht een gebouw voor grote runderen zoals zeboes, spiesbokken, gayals en bantengs te ontwerpen.
De Antwerpenaar tekende een lang, monumentaal gebouw in een pittoreske, landelijke of cottagestijl, typerend voor deze periode rond de eeuwwisseling. Hoewel de buitenkant van het gebouw traditioneel oogt, is de binnenkant met stalen spanten, balken en kolommen verrassend modern.
De zolder van het gebouw werd aanvankelijk gebruikt voor de opslag van hooi.
Museum
De indeling van de binnenruimte getuigt nog van een museale opstelling waarin dieren getoond werden aan de bezoeker zoals in een museum. Bezoekers konden van op de banken in de brede gang naar de dieren kijken, zoals naar kunstwerken in een museum. In de loop der jaren is de kijk op dierenwelzijn enorm veranderd, maar dit verklaart waarom het dierenverblijf ook aan de binnenkant rijkelijk is afgewerkt.
Sinds 1937 woonden er bizons en watoessirunderen. In 2005 werden de perken voor het gebouw uitgebreid en nog tot 2016 bewoond door zebra's en Kaapse buffels. De daken en goten, de gevels en het buitenschrijnwerk werden in 2016 en 2017 gerestaureerd. Onder leiding van architectenbureau SFAR werd de site in 2020 compleet heraangelegd. De binnenkant werd in ere hersteld en het gebouw kreeg een nieuwe bestemming als neushoornverblijf.
Onze nieuwe dieren voelen zich er meteen thuis. Kijk maar mee:
Deze zwaargewichten hebben niet alleen veel plaats, maar ook een verstevigd verblijf nodig. De architecten van SFAR stonden dan ook voor een grote uitdaging: de waardevolle erfgoedelementen beschermen én de nieuwe inwoners een stevige thuis bieden zonder de strenge dierentuinwetgeving uit het oog te verliezen.
Om het voormalige runderverblijf helemaal neushoorn-proof te krijgen, waren verschillende grote ingrepen nodig. Zo werd de vloer verstevigd en kregen de elegante steunpilaren in de stallen een metalen jasje. Net als het nieuwe stevige hekwerk kunnen ze nu tegen een stootje. Geen overbodige luxe, want een volwassen neushoorn weegt tussen 1800 en 3600 kilogram. Het historisch hekwerk dat niet opgewassen is tegen de kracht van de impostante dieren wordt gerestaureerd en zal later hergebruikt worden om het verblijf van de antilopen te omheinen. De vergrote stallen werden voorzien van extra dikke deuren.
Tegelpracht
Ook de prachtige tegelvloer waar de bezoekers meer dan honderd jaar geleden over flaneerden, werd met zorg en oog voor detail gerestaureerd. Dat bleek geen sinecure, want sommige tegels waren flink gehavend.
Om de keramische tegels in hun oorspronkelijke staat terug te brengen, werd de vloer eerst grondig gereinigd met natte verzadigde stoom. Nadien werden zwaar beschadigde rode en witte tegels lokaal vervangen. Minder beschadigde tegels werden waar nodig met gespecialiseerd producten voor keramische oppervlakten hersteld. De kleur werd perfect gematcht aan die van de originele tegels.
Het dessin op de tegelvloer is van de hand van de Duitse architect en ontwerper Peter Behrens. Alle tegels werden geproduceerd door Villeroy & Boch. Omdat de monumentale gang van toen vandaag een dienstdoorgang is, zullen bezoekers de vloer niet te zien krijgen. Gelukkig kan je via bovenstaand filmpje meegenieten van de tegelpracht. Of gluur tijdens je volgende bezoek eens goed door de ingang van de neushoornstal.
50.000 baksteentjes
Binnenin is het Rundergebouw volledig opgetrokken uit baksteentjes, meer dan 50.000 in totaal. Bakstenen in deze kleur zijn typisch voor deze periode en komen ook vaak voor in art-niveauarchitectuur. Zowel de bakstenen muren als de plafonds waren aan grondige renovatie toe. Kleine beschadigingen werden gerestaureerd met een steenherstellingsmortel in een aangepaste kleur. Ook slechte oude herstellingen werden op deze manier aangepakt. Stenen die niet meer te restaureren vielen, werden vervangen door een nieuw exemplaar dat qua grootte en kleur zo dicht mogelijk aansloot bij het origineel.
Kleurstudie
Om de originele kleur van de stalen balken met decoratieve bloemen en kolommen te achterhalen, werd een kleurstudie uitgevoerd. Bij zo’n onderzoek worden de verschillende verflagen mechanisch, trapsgewijs verwijderd tot de originele kleur bereikt wordt. Onder een pak verschillende verflagen botste men op het origineel: een gebroken wit. Doorheen de jaren werden de stalen elementen meermaals overschilderd in felgele, beige, donkergele en crèmekleurige tinten. Na de kleurstudie werd gekozen grijswitte verf. Saillant detail: in het kader van dierenwelzijn werd de verfkeuze afgestemd met de dierenarts van de KMDA.
Beschermde bomen
Let tijdens je volgende bezoek aan de Savanne maar eens extra goed op de bomen. De stammen van de platanen, wilde kantasje-en lindeboom werden ingepakt met dik touw. Hierdoor zijn de oude bomen, die ook deel uitmaken van het beschermd erfgoed, extra beschermd tegen de zware neushoorns.
Kom zelf op ontdekking bij onze neushoorns!